Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz.. Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Nasıl icat edildi? Niçin "fare" denildi? Zamanla değişenler, doğru ürünü seçmek ve çok daha fazlası!
Fare gerçekten de bilgisayar ve kullanıcı arasındaki iletişimi sağlayan en önemli aygıt. Kendisi bir "giriş aygıtı" kategorisinde bulunuyor ve günümüzde klavye ve barkod okuyucu gibi cihazlara ek olarak mikrofon, parmak izi okuyucu ve webcam gibi cihazları da aynı kategoriye yerleştirebilmek mümkün. Elbette endüstriyel açıdan geliştirilen birçok farklı yöntem de mevcut ancak bizi biraz daha ev kullanıcısı ilgilendirdiğinden çok fazla açılmaya gerek yok.
Birkaç yıl kadar öncesinde klavye ve fareden başka giriş aygıtı söylemek zor olurdu ancak günümüze bakıldığında webcam'lerin yüz algılama teknolojisi, parmak izi okuyucularla sağlanan güvenlik de onları giriş aygıtı sınıfına sokuyor. Şimdi farenin neden en önemlisi olduğuna geleceğiz. Bilgisayarınızdaki webcam veya mikrofon bozulursa emin olun hayatınızda çok fazla bir şey değişmeyecek. Klavyeyi söktüğünüzde biraz iletişim zorluğu yaşayabilirsiniz. Yine de günümüzün trendi klavyesizliğe doğru gidiş.
Sesi yazıya dönüştüren programlar tüm hızıyla gelişiyor, dokunmatik ekranlar yaygınlaşıyor ve iletişim deseniz sesin yanı sıra görüntülü olarak da sağlanabiliyor. Demek istediğimiz yazamasanız da bir ölçüde iletişim kurmak mümkün. İlerleyen yıllarda klavye hayatımızdan çıkarsa pek şaşırmayacağımızı söylemeliyiz. Fare ise kesinlikle daha uzun ömürlü olacak. Günümüzün trendi dokunma teknolojisinin bile faredeki tıklamadan esinlendiğini unutmamak gerekiyor. Öncelikle parlak fikrin nasıl oluştuğuna bir bakalım.
Fare pek sevilen bir hayvan türü olmasa gerek. Hatta adının duyulması bile çoğu zaman suratların ekşimesine neden olur. Fakat bilgisayar faresinde tam tersi durumlar yaşanır. Aynı surat ekşimesini faresinde sorunlar ortaya çıkmaya başlayan bir bilgisayar kullanıcısında görebilirsiniz. Fare yabancı dilde de aynı anlama denk gelecek şekilde kullanılıyor.
Kuşkusuz bunun nedenleri arasında ilk sırada kablonun bir kuyruğu anımsatması var. İkinci nedense işaretçinin ekranda oldukça hızlı bir şekilde hareket etmesi ve kaçan bir fareyi anımsatması. Tüyleri düşünmezseniz ergonomik olarak da bazı farelerin o sevimli (!) canlıyı anımsattığı söylenebilir. Bilgisayar faresi 1963 yılında Stanford Araştırma Enstitüsü'nde ortaya çıkıyor. Nereden baksanız bir 50 yıl söz konusu. Oldukça büyük olan ilk farenin birbirine dik olarak duran iki tekerleği vardı ve böylece hem yatay hem de dikey eksende yapılan hareketler bilgisayara aktarılabiliyordu. Geliştirici Douglas Engelbart 1970 yılında ilk patentleri aldı. İşaretlemeyi sağlayan tek bir tuş mevcuttu ve fotoğraftan da görebileceğiniz gibi ele pek oturmayan ve ergonomi ile ilgisi olmayan bir yapı vardı.
1970 yılının sonrasına doğru Xerox PARC'tan Bill English fareyi biraz daha geliştirdi. Toplu farenin temellerinin bahsi geçen dönemde atıldığı söylenebilir. Engelbart'ın geliştirdiği faredeki o büyük tekerlekler, yerini fare gövdesi içinde bulunan ve millere temas eden bir topa devretti. Top yine birbirine dik iki mile –tıpkı birbirine dik konumlanan tekerlekler gibi- temas ediyordu ve böylece hareket bilgisi sisteme aktarılıyordu.
Yaşı ileri olan kullanıcılar bir dönemin trackball'larını hatırlayacaktır. Trackball'larda aynı top farenin içi yerine dışına alınmıştı ve parmak hareketleri ile işaretçinin kontrolü sağlanıyordu. Pek kullanışlı olmadı ancak endüstride çoğu alanda kabul gördü. Toplu yapı elbette farenin yaygınlaşmasını sağlamada büyük pay sahibi ancak geniş bir açıdan bakıldığında zamana bağlı bazı sorunları da beraberinde getiriyor. Millerin yağlı yapısı nedeniyle topun taşıdığı tozlarla bozulması birçok toplu fare kullanıcısının başına gelmiştir. Hassas bir yapıya sahip olan top aynı zamanda ağırdır ve bileğin gereğinden fazla yorulmasını sağlar. Özellikle hızlı hareketlere karşılık alabilmek zordur ve oyuncular tarafından pek sevilmez. Neyse ki 90'ların yarısından sonra optik fareler algılama teknolojisini devraldı ve ikinci çığırı açtı.
Algılamanın temeli olan topun yerini ilk etapta optik algılayıcıya bırakmasında ise Mouse System Corporation'da görevli olan Steve Krisch büyük bir pay sahibi. Artık top yerini bir zemin algılayıcıya bırakmıştı fakat özel bir ****l zemin olmadan ne yazık ki algılama gerçekleşmiyordu. Zamanla teknolojilerin ucuzlaması ve gelişmesi sonucunda görüntü işlemcilerin kullanılmasına başlandı ve yüzeyin aydınlatmasında LED'lerden faydalanıldı.
Görüntü işlemcilerin gitgide daha hassas hale gelmesi sayesinde fareler artık yüzey seçmez ve her yüzeyde çalışabilir hale geldi. Günümüzde halen kullanılmakta olan en yaygın fare çeşidi optik algılayıcı içerenlerdir. Kimi firmalar tarafından daha iyi sonuçlar için mekanik ve optik melezi ürünler üretildiyse de optik teknoloji piyasanın değişmezleri arasına yerleşmiş durumda ve günümüzde geçerliliğini sürdürüyor. Optik algılayıcı ürünler artık son derece uygun fiyatlı ve camda dahi çalışabilir hale geldi. Yine bazı firmalardan zaman zaman farklı çözümler gelebiliyor ancak temel aynı.
Günümüzde algılama teknolojisinde gelinen en son nokta ise lazer. Lazer fareleri geliştiren şirket Logitech ve 2004 yılı sonrasında ürünler piyasada boy göstermeye başladı. Lazer farelerde de bir görüntü işlemci kullanılıyor ancak yüzeyin algılanmasında optik teknolojiye göre gözle algılanması daha zor olan lazer ışınları kullanılıyor. Aynı görev optik farelerde genelde kırmızı renkli bir LED ile sağlanıyor.
Lazer fareler de elbette zamana bağlı olarak bir gelişim sürecinden geçti. İlk lazer fareler hakkındaki en önemli şikayetler ürünlerin kaldırılıp tekrar yüzeye konduğunda hemen tepki verememesi yönündeydi. Şu an piyasanın en uygun fiyatlı lazer faresinde bile böyle sorunlar yok. Yine de lazer ürünlerin dört dörtlük çalışma konusunda optik farelerden çok daha iyi olduğunu söyleyebiliriz. Ama iyi bir mousepad ile birlikte optik bir fare de aynı konforu yaşatacaktır.
Fareler zamana bağlı olarak tasarım konusunda da büyük ilerleme kaydetti. Sürekli ilginç ve sıra dışı modellerle karşılaşabilmek mümkün. Ancak asıl önemli noktalardan birini daha atlamadan geçmeyelim. Toplu teknolojinin son dönemlerine doğru scroll'un fareye eklenmesi ile birlikte büyük bir kullanım kolaylığı sağlandı. Optik teknolojiye geçişle birlikte scroll bir standart haline geldi. Günümüzde ise web tarayıcılarda ileri ve geri kullanımını üstlenen başparmak tuşları standart olma yolunda.
Fareler yayınlaşmaya başladığında seri arabirim üzerinden bilgisayarla iletişim kuruyorlardı. Çok geçmeden halen günümüze kadar gelmeyi başaran PS/2 arabirimi gündeme oturdu. Piyasada halen PS/2 destekli birçok ürünle karşılaşabilirsiniz. Hatta USB olan bazı klavyelerin PS/2 arabirimine bağlanarak kullanılabilmeleri için kutularına dönüştürücü konulduğu bile oluyor. Bir yılı geçeceğini düşünmüyoruz ama PS/2 de artık emekliye ayrılmak üzere. USB çok daha kullanışlı. Yeni nesil birçok anakartın PS/2 yuvası içermediğini ve yerine USB'ler konulduğu gözümüzden kaçmıyor.
Yeni nesil tüm ürünler de – özellikle üst seviye - USB arabirimini destekliyor. Kablosuzluğa geçiş ise kızılötesi ile başladı. 90'ların sonlarına doğru desek hata etmemiş oluruz. Kızılötesi teknolojisi tıpkı evinizdeki uzaktan kumanda gibi. Alıcı ve verici birbirini görmezse işe yaramıyor. Elbette kablosuz olması hoş ancak yoğun bir şekilde çalışan ve masasını dağıtanlar için hoş olmasa gerek. Neyse ki radyo dalgaları ile bilgisayara USB bir alıcı üzerinden bağlanan ürünlerin yaygınlaşması fazla uzun sürmedi.
Günümüzde halen geçerli olan standart RF yani radyo dalgalı ürünler. Teknoloji 27 MHz ile başladı ve şimdi 2.4 GHz güncellemesi ile birlikte en kusursuz halini aldı. Elbette bir de pek yaygın olmayan Bluetooth destekli ürünler var. Bluetooth biraz daha az güç tüketiyor ve özellikle bazı küçük fareler taşınabilir bilgisayarlar –bilgisayarda dahili Bluetooth var ise- ile böylece herhangi bir alıcı kullanılmadan haberleşebiliyor. En kusursuz iletişimin kablolu ürünler tarafından sağlandığı yadsınamaz. Dolayısı ile birçok oyuncu donanımı kablolu bağlantı sunuyor. Parazit ve anlık enerji düzensizliği iletişimi sekteye uğratabilir. Günümüzde kablosuz fareler daha yaygın. Yani anlayacağınız fareye adını veren kuyruk birkaç sene sonra unutulursa şaşırmamak gerek.
Eğer sıkı bir oyuncu değilseniz masaüstü bilgisayarınız için mutlaka kablosuz bir fare düşünün. Oyuncular için üretilmiş olan modeller seri hareketleri bilgisayara en iyi şekilde aktarabilmek adına kabloya gereksinim duyuyor. Kuşkusuz ergonomileri, algılayıcıları ve kaliteleri de oldukça üstün ve buna bağlı olarak fiyatları oldukça yüksek.
Masaüstü bilgisayarınızda da taşınabilir bilgisayar kullanıcıları için geliştirilen fareleri kullanabilirsiniz. Hazır taşınmaya dair bir detay yokken elinizi tam anlamıyla kavrayan bir modele yönelmek daha doğru. Kasanızın arkasında bir USB arabirimi kullanacağınızdan ürünlerde nano alıcıya yer verilip verilmediği önemsiz. Yine en üst seviyeyi oyunculara dair ürünler oluşturuyor ve bir oyuncu faresi satın almak için mutlaka oyun oynamanız gerekmiyor. Ergonomiye teknolojiye ve görüntüye önem vermeniz yeterli. Ergonomi için klavye ve fareyi bir arada bulunduran setlere bakmayı da deneyebilirsiniz.
Taşınabilir bilgisayar kullanıcılarının fare seçimini her şeyden önce küçük bir üründen yana yapması gerekiyor. Küçük ürünler fazla yer kaplamaz ve touchpad'i kullanmak zorunda olmaktan her zaman daha iyidir. Mutlaka kablolu veya kablosuz bir ürün satın alın diye öneride bulunmuyoruz fakat hayatınızdaki kabloları mümkün olduğunca azaltmayı seviyorsanız uygun fiyatlı bir kablosuz ürüne yönelebilirsiniz.
Kablolu ürünler 5-6 TL gibi fiyatlara sahip ve kesinlikle iş görüyorlar. Kablosuz ürünlerde ise 20 TL'ye oldukça kaliteli bir ürün satın alabilirsiniz. Bluetooth destekli ürünler de artık uygun fiyatlara edinilebiliyor; zira birkaç sene öncesinde sadece birkaç markanın ürünü vardı. 30 TL seviyesinde Bluetooth destekli bir ürün edinilebilir. Tasarım, özellik ve ergonomide en üst modeli istiyorsanız 200 TL'yi aşabileceğinizi belirtelim. Nano alıcılı bir kablosuz ürün bize göre en mantıklı tercih olacaktır.
Farenizi kullanma Fare, Windows ortamında çalışmak üzere kullanılan ve elde tutulan bir aygıttır. Aşağıdaki listede temel fare işlevleri açıklanmaktadır:
Ekran üzerindeki nesneleri işaret etme ve seçme.
Sürükleyip bırakarak verileri veya dosyaları seçme ve/veya taşıma.
Programları ve kısayolları başlatma veya dosyaları açma.
Kaydırma çubuğunu tıklayıp basılı tutarak veya farenin tekerleğini (bazı fare modellerinde üçüncü düğme olan tekerleği) hareket ettirerek uygulama pencerelerinde veya web sayfalarında gezinme.
Fare işaretçisi Fare işaretçisi, fare etkin durumdayken ekranda görüntülenen grafik imleç görüntüsüdür. İşaretçi nesnelerin üzerine geldikçe, bu görüntü ilişkili işlevi gösterecek şekilde değişir. Örneğin, bir okun standart işaret etme görüntüsü
Normal Seçim'dir. Ancak bilgisayar bir komutu yerine getirirken, ekranda Meşgul halkası
görüntülenir.
Fare işaretçisini özelleştirmeye yönelik adımlar
Fare tıklamaları Aşağıdaki listede fare tıklama türleri açıklanmaktadır:
Tıklama - sol fare düğmesine bir defa basılır; verileri seçer ve komutları yerine getirir.
Çift tıklama - sol fare düğmesine hızlıca iki defa basılır; dosyaları veya klasörleri açar, kısayolları açar (çift tıklamanın art arda hızlı iki tıklama biçiminde olması gerekir; aksi takdirde iki adet tek tıklama olarak algılanabilir). Çift tıklama hızını ayarlamaya yönelik adımlar
Sağ tıklama - farenin sağ düğmesine bir defa basılır (alternatif tıklama olarak da bilinir); kısayol menülerini ve açılır menüleri gösterir. Bazı uygulamalarda, bir menü öğesi sağ tıklandığında menü öğesi ile ilgili bağlamsal bilgilere veya özgün yardım konularına erişilebilir.
Ortaya tıklama - bazı fareler, kaydırma tekerleğine veya ortadaki fare düğmesine basarak bazı uygulamalar tarafından kullanılan bir tıklama oluşturulmasını destekler. Örneğin, Internet Explorer açıldığında kaydırma tekerleğine tıklamak fare işaretçisinin bulunduğu yere bağlı olarak aşağıya veya yukarıya doğru kaydırmanızı sağlayan bir kaydırma grafiği açar.
Sürükleyip bırakma veya seçme - farenin sol düğmesi basılı tutulur. Seçim özelliği metin içinde kullanılırken, metin seçilebilir veya vurgulanabilir. Sürükleyip bırakma özelliği dosya ve klasör düzeyinde kullanıldığında, dosya veya klasörleri taşıyabilirsiniz:
Bir klasörden diğerine
Masaüstüne
Masaüstünden bir klasöre
Herhangi bir konumdan Geri Dönüşüm Kutusu'na
Fare tekerleği Fare tekerleği, etkin kaydırma çubuklarının olduğu uygulamalarda dikey ve yatay kaydırma işlevleri sağlar. Fare tekerleğini
yukarıya veya aşağıya kaydırın veya farenin tekerleğine basarak yatay kaydırmayı etkinleştirin.
Bazı farelerin tekerleklerinde, yatay harekete olanak tanıyan eğimli tekerlek işlevi bulunur. Metin içinde yatay olarak hareket etmek için tekerleği sola veya sağa doğru eğin.
Fare işaretçinizin görünümünü değiştirme Fare işaretçisi (imleç) görüntüsünü değiştirmek için:
Başlat
seçeneğine tıklayın. Ara kutusuna, fare yazın. Arama sonuçlarından Denetim Masası seçeneğinin altındaki Fare seçeneğine tıklayın. Şekil : Fare özelliklerini açma
Fare Özellikleri sayfası açılır.
İşaretçiler sekmesine tıklayın. Şekil : İşaretçiler sekmesi, Fare Özellikleri
Özelleştir kutusunda işaretçi işlevine (Normal Seçim gibi), ardından da yeni bir işaretçi görüntüsü seçmek için Gözat seçeneğine tıklayın.
İşaretçi düzeninin tamamını değiştirmek isterseniz, örneğin tüm işaretçilerin boyutunu değiştirmek için Düzen alanında aşağı ok tuşuna tıklayın ve listeden yeni bir işaretçi düzeni seçin.
Değişikliklerinizi kaydetmek için Uygula ve Tamam seçeneklerine tıklayın.
Farenin işaretçisi hızını değiştirme Farenin işaretçisi hızını değiştirmek için aşağıdaki adımları uygulayın:
Başlat
seçeneğine tıklayın. Ara kutusuna, fare yazın. Arama sonuçlarından Denetim Masası seçeneğinin altındaki Fare seçeneğine tıklayın. Şekil : Fare özelliklerini açma
Fare Özellikleri sayfası açılır.
İşaretçi Seçenekleri sekmesine tıklayın. Şekil : İşaretçi Seçenekleri sekmesi, Fare Özellikleri
Hareket alanında, kaydırma çubuğuna tıklayıp basılı tutun ve fareyi sağa veya sola doğru hareket ettirerek farenin hızını ayarlayın.
Değişikliklerinizi kaydetmek için Uygula ve Tamam seçeneklerine tıklayın.
Fareyi sağ veya sol el ile kullanım için ayarlama Aşağıdaki adımları uygulayarak fareyi sağ veya sol el ile kullanım için ayarlayın:
Başlat
seçeneğine tıklayın. Ara kutusuna, fare yazın. Arama sonuçlarından Denetim Masası seçeneğinin altındaki Fare seçeneğine tıklayın. Şekil : Fare özelliklerini açma
Fare Özellikleri sayfası açılır.
Düğmeler sekmesine tıklayın.
Masaüstü bilgisayarlar için Düğme yapılandırması alanında, sol el ile kullanıma geçmek için Birincil ve ikincil düğmeler arasında geçiş yapseçeneğini belirleyin. Şekil : Fare düğmelerini değiştirme (Masaüstü bilgisayarlar)
NOT:
Birincil ve ikincil düğmeler arasında geçiş yap seçeneği işaretliyse, sağ el ile kullanıma geçmek için seçim işaretini tıklayarak kaldırın.
Dizüstü bilgisayarlar için, Düğme yapılandırması alanında, Aygıtlar alanında aşağı oku tıklayın ve listeden Dokunmatik Panel veya Diğer İşaret Aygıtları (harici fare için) öğesini seçin. Sol el düğmesini seçin. Şekil : Fare düğmelerini değiştirme (Dizüstü bilgisayarlar)
NOT:
Sol el zaten seçildiyse, sağ elle kullanım için Sağ el öğesini tıklayın.
Değişikliklerinizi kaydetmek için Uygula ve Tamam seçeneklerine tıklayın.
Çift tıklama hızını ayarlama Farenin çift tıklama hızını ayarlamak için aşağıdaki adımları uygulayın. Masaüstü klasörlerini çift tıklama yerine tek tıklamayla açmak isterseniz Başlat
seçeneğine tıklayın. Ara kutusuna, fare yazın. Arama sonuçlarından Denetim Masası seçeneğinin altındaki Fare seçeneğine tıklayın. Şekil : Fare özelliklerini açma
Fare Özellikleri sayfası açılır.
Düğmeler sekmesine tıklayın.
Çift tıklama hızı alanında, kaydırma çubuğuna tıklayıp basılı tutun ve fareyi sağa veya sola doğru hareket ettirerek çift tıklama hızını ayarlayın. Şekil : Çift tıklama hızını ayarlama
Kaydırma çubuğunun sağ tarafındaki klasöre çift tıklayarak ayarlanan hızı test edin. Şekil : Çift tıklama hızı testi
Değişikliklerinizi kaydetmek için Uygula ve Tamam seçeneklerine tıklayın.
Klasörleri açmak için tek tıklama veya çift tıklama özelliğini belirleme Dosyalarınızı ve klasörlerinizi açarken fare tıklamaların nasıl kullanılacağını değiştirmek için aşağıdaki adımları uygulayın:
Başlat
seçeneğine tıklayın. Ara kutusuna klasör seçenekleri yazın ve arama sonuçlarından Klasör Seçenekleri seçeneğine tıklayın. Şekil : Klasör Seçeneklerini Açma
Klasör Seçenekleri sayfası açılır.
Genel sekmesine tıklayın.
Öğeleri tıklatma seçenekleri alanında şu seçeneklerden birini belirleyin:
Öğeyi açmak için tek tıklat (seçmek için üzerine git)
Öğeyi açmak için çift tıklat (seçmek için tek tıklat)
Şekil : Genel sekme görünümü, Klasör Seçenekleri
Değişikliklerinizi kaydetmek için Uygula ve Tamam seçeneklerine tıklayın.
