mehmetkarahanlı
Aktif Üye
BIOS ve BIOS GNCELLEME LEMLER
@mehmetkarahanl@
1. BIOS
BIOS ad Basic Input / Output System ( Temel Giri / k Sistemi) kelimelerinin ba harflerinin birlemesiyle meydana gelmitir. ROM adn verdiimiz Read Only Memory (Sadece Okunabilir Bellek) bir ip iine depolanmtr.En son kan anakartlarn ou imdilerde kullanclar tarafndan kolayca gncellenebilen Flash BIOS olarak da bilinen EEPROM ElectricallyErasable Programmable Read-Only Memory ( Elektrikle Silinebilir Programlanabilir Sadece Okunabilir Hafza) kullanmaktadr. (Daha nceki BIOS larn ipleri gncellenebilmek iin anakarttan fiziksel olarak kartlr ve daha yenisi ile deitirilirdi) Bilgisayar ilk atmzda altrlan ilk program BIOS dur.lk olarak bilgisayarn donanmn tarar ve test eder (Bu ilem Power On Self Test veya POST olarak adlandrlr ) Daha sonra BIOS iletim sistemini ykler. BIOS iindeki bilgiler baz zamanlar CMOS diye de adlandrlan SETUP program ile deitirilebilir.Run Time Service olarak adlandrlan ayn zamanda BIOS un bir fonksiyonu olan komut kmesi bilgisayarn donanmn kontrol etme ileminde iletim sistemine ve uygulama programlarna yardm eder. BIOS ,bilgisayarn donanm hakknda tm bilgiye sahip olur ve bu donanmlarn birbirleri ile haberlemeleri ilemini BIOS stlenir. rnein ses kart, modem gibi paralar zerinde barndran bir anakart aldnzda, anakartnzn zerine takl olan aygtlarn listesini iletim sisteminize BIOS verir. Anakart zerinden desteklenen bir donanm iptal ettiimizde ise (rnein, BIOS'dan anakartn ses zelliini iptal ettik) iletim sisteminiz bu aygt artk grmeyecektir. Dier taraftan, BIOS bir yazlm olduundan, anakartn dengeli + performansl almas iin kullanclara ayar yapma olana sunuyor.
Bu paragraftan kartacamz sonucu ise yle zetlersek daha kalc olabilir: "BIOS, anakartnzn zelliklerini ve zerine takl olan donanmlarn almas iin gereken parametreleri, kullandnz iletim sistemine aktaran, minik bir iletim sistemidir." eitli BIOS reten firmalar vardr.Bunlar: AWARD, AMI ve Phoenix BIOS. Phoenix BIOS ile AWARD BIOS birleerek, baz anakartlarda ikisinin ortak rn olan BIOS'lardan kullanlmaya baland.
ekil 1.1: P6-BXA Model Bir Anakart zerindeki Bios
G Dmesine bastktan hemen sonra, BIOS devreye giriyor ve POST (Power On Self Test)denen ksa bir analiz-test yapyor. Bu analiz ile birlikte, zerine takl olan PnP (Tak ve altr) aygtlar tanmaya olanak salyor. Bir aksilik olduunda bunu size yazl mesaj olarak ya da ses ile bildiriyor. Tahmin edeceiniz zere, BIOS, -dier anlamda- PC'nin boot etmesi iin gereken bir sistemdir.
2. BIOS GNCELLEME
Tpk iletim sistemlerinde olduu gibi BIOS'lar da hata ierebilir. Eer anakartnz bir donanm ile almay reddediyorsa, veya uyumsuzluk yapyorsa, bu sorunlar ve(ya) hatalar BIOS gncellemeleri ile gidermek mmkn. Ksacas BIOS gncellemesi, anakartnzn reticisinin kard daha yeni BIOS srmn, kullandnz BIOS ile deitirmektir. Ortada bir sorun yokken BIOS Gncellemek pek mantkl deil. Ama yeni zellikler gelmitir, kritik sorunlar giderilmitir, o zaman BIOSu gncelleriz. BIOS gncelleme sadece sorunlar gidermek iin yaplan bir ilem deil.. rnein yeni bir ilemci kt, anakartmz teorik olarak bu ilemciyi destekliyor. Ama ilemciyi taktmzda, ilemcinin yanl alglandn gryoruz. Bu durumda BIOS u gncelleriz ve yeni ilemcimizin tam olarak alglandn grrz. Bu gncelleme iini, BIOS yazlmnn trne gre veya anakart reticisine gre farkl farkl yazlmlar ile yapabilmemiz mmkn. rnein, AWARD BIOS kullanan bir kii, BIOS gncelleme yaparken AWDFLASH programn kullanr. Anakart reticine gre de deiir demitik. Asus anakartlar AWARD BIOS kullanmasna ramen, AFLASH adnda kendilerine has bir program kullanrlar.
3. BIOS GNCELLEME LEM N GEREKL OLANLAR
BIOS gncelleme ilemi, eer kurallara uyulmaz ise riskli bir itir. Kurallara uyarsanz ok basit bir ilem. Eer anakartnzn reticisinin sayfasnda yazlanlara harfiyen uymazsanz, BIOS yazlma ilemi baarsz olarak sisteminiz tekrar almayabilir. BIOS Gncelleme ilemlerine balamadan nce, anakart reticinizin yazd uyarlara tam olarak uyun.Gerekli olan ve bilmeniz gereken eylere topluca bir gz atalm:
- Anakartnzn Markas & Modeli
- Anakartnzn reticisinin Web Sitesi
- Anakartnz iin gereken BIOS dosyalar ve sistem disketi
ASUS : ASUS 台灣
GigaByte: http://www.gigabyte.com.tw/support/mbbios_index.htm
Abit : http://www.abit-usa.com/english/download/bios update/main.htm
MSI : http://www.msi.com.tw/support/bios/main.htm
Soyo : soyousa.com - En iyi Motherboard bilgi ve alim kaynaklar.
INTEL : Intel® Support
IWILL : http://www.iwillusa.com/support/ProductSupport.asp?SupportID=8
FIC : http://www.fic.com.tw/techsupport/drivers/searchbios1.asp
SpaceWalker (Shuttle) : spacewalker.com
Tyan : http://www.tyan.com/support/html/bios_support.html
4. ANAKARTIN MARKASINI VE MODELN RENME
4.1. AWARD BIOS
BIOS gncelleme ilemini anakartmzn markasna ve modeline gre yaparz. Bu sebeple anakartmzn markasn ve modelini renmek durumundayz. Satn aldmz sistemin zelliklerine bakarz ve hibir eyin yazl olmad grlr. Aslnda en garantili ve ksa yol kasanzn iini ap, anakartn zerinde isim aramak olacaktr. Baz reticiler, anakartn zerine marka yerine bazen model yazabiliyorlar. Dolaysyla markay anlamak gleiyor. Fakat bilgisayarn kasasn amadan da anakartn markasn ve modelini renebiliyoruz.
Anakart reticilerini, kulland AWARD ve AMI BIOS'lar sayesinde anlyoruz. PC'yi atktan sonra RAM'n sayld ekranda iken Pause tuuna basarak ekrandakileri inceleyin. En altta, ilk bakta vasfsz gibi duran bir ok rakam ve harf bulunuyor. te her reticinin kendine has bir id(kimlik) numaras bulunuyor. Her reticinin kimlik numaras farkl ve bu numara aada ilevsiz gibi duran bir dizi rakam ve harfin ierisine gizlenmitir. Fakat gnmzde kan son model anakartlarda, bu ilemlere fazla gerek kalmyor. Markal bir anakart aldysanz, POST ekranndayken, anakartnzn markas ve modeli ok ak bir ekilde grnmektedir.
ekil 4.1: Ekranda BIOS versiyonunu ve Ana kart modelini renme.
Fakat ou anakartta, kodlar yer alyor. rnein yukardaki resimde alt izili ve iaretli yerlerde, marka ve model yerine, genelde kodlar yer alyor ve biz bu kodlar kullanarak anakartmzn markasn bulacaz.CTBIOS adl bir program, eer AWARD BIOS'lu bir anakarta sahipseniz, bu kodlar kendisi analiz ederek, anakartnzn markasn sizlere sylyor. Ama modelini syleyemiyor. Her reticinin sayfasnda, anakartn modelini nasl bulacanz ile ilgili bilgiler yer almakta.
Bu program, www.hwstation.com/files/pcmag/ctbios.zip adresinden ekebilirsiniz. Anakartmzn markasn nasl bulacamza gelelim imdi. Award BIOS'lar iin, altn izip B harfiyle iaretlenen yerde yazan yazya bakn: 6A6S7M49C. Buradaki ilk 5 karakter, yani 6A6S7 anakartta kullanlan yongaseti hakknda bilgi verir. Bundan sonraki 6. ve 7. karakterler ise, yani M4, anakartnzn reticisinin kod adn tamaktadr. Son 2 karakter iimize yaramyor. Bu kodlar her anakartn reticine gre farkllk gsterir. Siz kendi anakartnzdaki kodlar edindikten sonrawww.motherboards.org/moboidtools.html adresine giderek, BIOS String ID blmne bu kodu yazacaksnz ve sonuca ulaacaksnz.
Baz anakartlarda, A harfiyle iaretlenen yerde, Kuzey ve Gney Kprs bilgileri yer almakta. Ama i815, i820 gibi hzlandrlm mimariyi kullanan yongasetli anakartlarda yongasetinin ismi yer alr.
Yukarda grlen ekran resminde,sol st kede alt izili yere bakarsanz Anakart Modeli - BIOS versiyonunu greceksiniz. rnein, W6167MS V 1. 3 eklinde. W6167MS burada model, V 1. 3 ise kullanlan BIOS'un srmn belirtiyor.
4.2. AMI BIOS
- Sisteminizi kapatn
- Klavyenizi kasanzdan kartn veya tulardan birini basl tutun.
- Sitemi an ( klavye hatas ile karlamanz gerekiyor)
ekil 4.2: AMI BIOS ta BIOS tanmlama dizisi
- Ekrann sol alt kesindeki harf ve saylardan olumu uzun diziye dikkat edin.
51-0102-005123-00111111-101094-AMIS123-P
Bu dizi 1991 den gnmze olan bir anakart iaret etmektedir. Bu BIOS tanmlama dizisi iin BIOS tanmlama numaras 3. dizi blmnde koyu olarak yer alan 005123 dr.
DINT-1123-04990-K8
Bu dizi 1986dan 1991 e kadar olan BIOS lar iaret etmektedir..Bu BIOS tanmlama dizisi iin BIOS tanmlama numaras 2. dizi blmnde koyu olarak yer alan 1123dr.
Eer ikinci dizi kmesinin koyu renkli ilk numaras;
1, 2, 8, veya bir harf ise-bu NON-AMI Taiwan retimi bir anakarttr.
3, 4, veya 5 ise- bu TRUE AMI anakarttr.
50 veya 6 ise - bu NON-AMI US yapm anakarttr.
9 ise bu Taiwan retimi deerlendirme anakartdr.
Not: Eer tanmlama numaras NON-AMI bir anakart iaret ediyorsa bu durumda anakart size satan kii veya kurulularla temasa gemeniz gerekmektedir.
Son olarak, anakartnzn markasn ve modelini rendikten sonra yapacanz ilem artk ok basit. Yukarda verilen adresten ID Stirng'e gre sonular aldnzda, size bu markann Web sitesi adresi verilecektir. Anakartnzn reticisinin Web adresine gidip, rnler blmnden sizin anakartnz ile ilgili olan sayfaya gidecek ve BIOS sayfalarndan, anakartnz iin olan BIOS dosyalarna ulaacaksnz.