mehmetkarahanlı
Aktif Üye
Sefer planlamasında dört aşama bulunur :
a) Değerlendirme (appraisal)
b ) Planlama (Planning)
c) Uygulama (Execution)
d) Gözlem (Monitoring)
Bir geminin doğal şartlar ve çevre özellikleri bakımından özel bir seyir uygulaması ve özenli bir gözlem gerektiren yere yaklaşması veya böyle bir yerden geçişi önceden hazırlanan bir planlama gerektirir. Bazı yerlerde uluslararası konvansiyonlar ve kurallar gibi zorunlu nedenlerle geçiş planlaması belirli talimatlara uygun hazırlanır. Bazı yerlerde de klasik bilgiler ve doğa şartları etkin olur.
ISM Kodu gereklerine göre şirket ve gemi yönetimi tarafından hazırlanarak geliştirilen Gemi Güvenli Yönetim El kitabında seyir konusunda da gerekli talimatlar ve uygulama yolları bulunur. Bu nedenle, Sefer Planlaması öncelikli bir çalışma ve kayıt tutma gereksimi nedeniyle önemli bir navigasyon yöntemidir.
1. SEFER DEĞERLENDİRMESİ
Sefer planı seyrinin yürütülmesi Kaptanın bu konuda toparlayacağı toplam bilgilerin değerlendirilmesine bağlıdır. Bu bilgilerin kaynakları ve üzerinde değerlendirme yapılacak olanakların dökümü şu şekilde yapılabilir :
-Haritalar (Charts)
-Dünya Okyanus Geçişleri (Ocean Passages of the World)
-Kılavuz Haritaları (Pilot Charts)
-Seyir Talimatları ve Kılavuz Kitapları (Sailing Directions & Pilot Books)
-Fener Risaleleri (Light Lists)
-Akıntı Atlasları (Current Atlases)
-Gelgit Akıntıları Atlasları (Tidal Stream Atlases)
- Gelgit Cetvelleri (Tide Tables)
- Denizcilere İlanlar (Notices To Mariners)
- Geçiş Bilgileri (Routening Information)
- Radyo İşaret Bilgileri (Radio Signal Information)
- İklim Bilgileri (Climatic Information)
-Liman Kuralları (Port Regulations)
-Radyo ve Mahalli Uyarılar (Radio and Local Warnings)
-Elektronik Seyir Sistemleri Bilgileri (Electronic Navigational Systems Informations)
-Mesafe Cetvelleri (Distance Tables)
-Armatörden veya diğer basılmamış kaynaklar (Owner's and otber unpublisbed sources)
-Geminin su çekimi (Draught of vessel)
-Personelin deneyimi (Personal experience).
Kaptan tarafından geçiş ile ilgili tüm bilgiler toplandıktan sonra, zabitlerle yapılan görüşme ardından planlanan geçişin genel taslağı hazırlanır. Bu konuda rol oynayan özellikler şunlardır :
-Okyanus geçiş rotasyonu, Büyük daire veya Kerte hattı seyri olma durumu. Bu konuda rol oynayan faktörler, mevsim zamanı, meteorolojik koşullar, yükleme hattı bölgeleri, okyanus akıntıları bilgileri, savaş ve korsanlık gibi politik konular, geçişe yasaklanmış bölgeler vb olabilir.
-Kullanılabilecek veya sakınılacak iç geçitler ve dar sahalar.
-Sahilden uzaktaki tehlikeler, seyir yardımcıları, akıntı ve gelgit etkileri, IMO rotasyon düzenlemeleri vb.
Değerlendirme aşamasının ardından uygulanacak sonraki adımların başarısı ilk çalışmanın verimine bağlıdır. Bu nedenle Kaptan'a büyük bir sorumluluk düşmektedir. Uygulamada yapılan hataların hangi sonuçlar çıkartacağını canlandırmanız için iki değişik örnek;
Esperence (Avustralya) limanına tahıl yüklemek üzere yaptılan seferde liman girişi için geçiş planlaması hazırlarken, liman ağzındaki geniş deniz alanının ''Survey yapılmamıştır'' ibaresi taşıdığı görüldü. Deniz derinliği ile deniz dibi doğasının bilinmediği böyle yerlerden sakınarak çizilen rota izlenerek limana girildi. Aynı limana yaklaşmakta olan ve aşağıdaki şekilde görülen Sefer Planlaması sonucunda rotalarını çizmiş olan ''MV .Sanko Harvest'' isimli, fosfat yüklü dökmecinin 14 Şubat 1991 sabahında ''Recherche Archipelago'' alanındaki kayalıklara çarparak battığı öğrenildi. Konunun hukuksal analizinden sonra verilen kararda, geminin kaybında başta Kaptan ve 2. Zabit olmak üzere, personel kusuru olduğunda birleşilmiştir . Bölge haritasında çizilen Dar geçiş rotaları ne yazık ki, sörvey yapılmamış ibaresi bulunan alandan geçirilmişti.
Bu tür olaylardan alınacak çeşitli dersler vardır. Ortaya atılan ''Denize elverişsizIik''(Unseaworthiness) savının kaynakları olarak şunlar gösterilmiştir :
-Gemi düzeltilmemiş (uncorrected) haritalarla seyir yapmaktaydı.
-Gemi yeterli kalitede olmayan zabitlerle donatılmıştı. Esperence liman girişinde hazırlanan Sefer Planlaması rotaları.
İkinci örnek de bir dökmeci (Bulk Carrier) gemi ile kış mevsiminde Kuzey Japonya'dan Meksika'ya yapılan Pasifik okyanusu geçişinde yaşanmıştır. Okyanus geçişlerinde mevsim zamanı ve meteorolojik şartlar önemli etkenlerdir. Bu seferde kış şartlarında kuzey pasifikte sürekli ağır hava (12 beufort ve üzeri) şartları hüküm sürdüğünden kuzey enlemlere yükselmeyi gerektirecek "Büyük daire seyri" uygulaması yapılmamıştı. Geminin Japon kiracısı ise Büyük daire seyri yapılmasında ısrar ediyordu.
Karşılıklı yapılan haberleşmeden sonra Kerte hattı seyrinde ısrar ederek okyanus geçiş rotasyon korundu. Kiracı, son olarak ''Ship Weather Routing'' servisine başvurdu. Bu servisin vereceği rotasyon bir tavsiye (recommendation) özelliği taşımasına rağmen, kiracı zaman kaybından dolayı yapabileceği gemi gündeliği kesintisi konusunda bir dayanak arayışında olduğu anlaşılmaktaydı. Sonuçta, Ocean routing servisi de uygulanan kerte hattı rotasını onaylayarak kiracının müdahalesine imkan tanımamıştır.
Verilen örneklerde birbirine karşıt iki yönetim tarzının sonuçları görülmektedir .Birincisinde yapılan hatalar geminin kaybına neden olmuş, ikinci olayda ise bilgili ve kararlı davranmak armatörü korumuştur.
3. PLANLAMA
Sefer planının sorumluluğu Kaptan'a ait olacaktır. Bununla beraber hukuksal aşamalarda plandan doğacak sorumluluklar seyir zabitlerine, özellikle 2. zabit'e yöneltilebilir
Haritalar : Seyrin yapılması planlanan bölgeye ait tüm haritalar bulunmalı ve düzeltilmiş olmalıdır. Bu konuda gereken büyük veya küçük ölçekli haritalar ve portolonlar en son Denizcilere ilanlar 'a göre düzeltilmelidir.
Tehlikeler :Açık denizlerde ve sahil şeridindeki girişe yasaklanmış sahalara, sığ sulara,geminin su çekimine göre kısıtlı sayılan yerlere geçiş planında özen gösterilecektir. Gelgit su yüksekliğinin değişkenlik gösterdiği yerlerde de dikkatli olunacaktır.
Rotalar : Her kullanım haritasına niyetlenen rotalar çizilir ve bunların 360 derece çevrelerinin neta olmasına bakılır. Harita değiştirilmesi gereken durumlarda, yeni haritanın da öncekinde olan özellikleri ve İşaretleri kapsamasına dikkat edilir.
Güvenlik Limiti : Çizilen her rotanın her iki tarafındaki saha geminin güvenli seyredeceği alanı sağlamalıdır. Güvenlik limitini seyir haritasında gösteremeyiz fakat, geminin rotasının biraz sancağında veya iskelesinde olmasının güvenlik limitini aşmadığını bilmeliyiz.
Radarda göze çarpan maddeler ve Görünen Seyir yardımcıları : Seyir haritasında bulunan ve radardan İzlenebilen tüm maddeleri saptamalıyız. Bunlar ''Racon'' gibi mevki koymakta kullanılacak yardımcılar olabilir. Ayrıca fenerler ve sektörleri, hangi yönün seyre tehlikeli veya neta olduğu tespit edilmelidir.
Transitler, Neta Kerterizleri ve Mesafeler : Seyirde faydalı olacak transitler örneğin limangiriş ve çıkış fener transitleri, dönüş transitleri gibi olanlar İşaretlenmelidir. Ayrıca, tek maddeden alınanve geminin güvenli sularda bulunduğunu doğrulayan kerterizler saptanmalıdır. Bundan başka radardan İzlenecek ve geminin güvenli sularda olduğunu gösteren mesafeler önceden hesaplanmalıdır.
Beklenmedik Durumlar ve Sapma : Bir geçiş planı ne kadar başarılı yapılmış olsa da ,beklenmedik bir durum nedeniyle geçiş (passage) durumundan çıkılması gerekebilir. Böyle durumlarda güvenliği sağlamak için planlama aşamasında dönüşü olmayan bir noktadan önce nerede rotadan sapma olanağı bulunduğu araştırılmalıdır. Hangi noktada rotadan güvenli olarak sapma yapılacağı gösterilmeli ve acil bir durumda nerede geçici olarak demirleneceği saptanmalıdır. Örneğin, Boğaz'ı kuzeye doğru çıkan bir geminin acil bir durum karşısında Paşabahçe koyuna demirlemesi, güneye doğru inen geminin Büyükdere koyunda demirlemesi gibi.
Sürat : Yolculuğun belirli noktalarında gemi süratini düşürmek gerekebilir. Örneğin istenen zamanda varmak üzere bunu ayarlamak istenebilir. Bundan başka su derinliğinin belirli zamanda gereken seviyeye çıkacağı hesaplanabilir. Böyle durumlarda seyir haritasına gerekli sürat kaydedilmeli ve makine dairesine de durum bildirilmelidir.
Rota Değişimleri ve Dümen Kumandaları : Bir haritada belirtilen rota değişimleri oldukça belirgin olabilir fakat, seyir için kısıtlı sahaların yakınlarında rota değiştirmek için dümen kumandası verme noktalarını haritada belirtmek faydalıdır. Böyle durumlarda dümene kumanda verilme yeriizlenecek bir madde kerterizi veya mesafesi ile belirlenebilir.
Omurga Klerensi : Geminin su çekiminin kısıtlı olduğu sahalarda yapılacak seyirde, omurga klerensini etkileyen faktörler saptanmalı ve haritada belirtilmelidir. Örneğin gelgit etkinliği, su derinlikleri ve zamanları gibi. Trafik ayrımı (Seperation Zone) bulunan bir dar geçitten sefer planlamasının yapılması ve rotaların belirlenmesi.
Güvenli mevkilendirme : Dar geçiş sırasında geminin girilmeyecek veya tehlikeli olan sahalara yakın bulunacağı yerler olacaktır. Böyle yerlerde geminin mevkisinin bulunması kritik bir önemtaşır. Bunun için birbirinden ayrı iki bağımsız yöntemle mevki bulma yerine getirilmelidir.
İzlenen Rotalar : Haritada çizilen rotanın izlenmesi geçitte hakim olacak akıntılara ve hava şartlarına bağlıdır. Geçiş zamanı belirlenince derhal bunlarla ilgili bilgi araştırmasına başlanmalıdır. Sürat değişimleri de rota izlenmesini etkileyecek faktörler arasındadır. Dar geçit geçişlerinde düşme, özelliği bilinen ve güvenli olan deniz tarafında müsaade edilebilir.
Ek Bilgiler
Sefer Planı için gerekli olan bilgilere ek olarak planda göz önünde tutulması ve kaydedilmesi gerekli olanlar aşağıda gösterilmiştir.
-Sahil veya deniz istasyonlarına rapor verme noktaları.
-Demirlerin neta yapılacağı noktalar.
-Pilot alma ve verme noktaları.
-Römorkör alma noktaları.
-Demir personelinin alesta yapılacağı noktalar.
-Personelin görev yerlerine gönderileceği noktalar.
-Yelkenli teknelerin, Balıkçı teknelerinin, Y atların ve Feribotların dikkate alınacağı noktalar .
Onaylama
Geçiş seyri planları tamamlandıktan sonra Kaptan'ın onayına sunulacaktır. Plan üzerindeki herhangi bir düzeltme ve değerlendirmesi dikkate alınacaktır.
Planın uygulanmasına başlamadan önce köprü üstü personelinin tamamı plan gerekleri konusunda bilgilendirilecek ve uyarılacaktır. Örneğin, vardiya zabitlerinin değişimi, serdümenlerin seçimi ve baş üstü personelinin alestası düzenlenecektir. Dar geçitlerde ve kısıtlı sahalarda yapılan seyirlerde serdümen olarak deneyimli olanların seçilmesi tercih edilir.
Planın başarılı uygulanması tüm ilgili personelin çabasına ve özenli çalışmasına bağlı bir husus olduğundan, bu konuda Kaptan tüm ayrıntıları personeli ile görüşecektir.
4. UYGULAMA
Plan üzerinde gereken son detaylar geçişin başlama zamanı geldiğinde yapılacaktır. Planın başarılması için kullanılacak taktik aşağıdaki hususları kapsayacaktır.
-Olumlu gelgit akıntılarından yararlanmak için kritik noktalara ETA.
-Gün ışığında geçilmesi gereken veya güneşi kıç tarafa alarak girilmesi istenen kritik noktalara ETA.
-Trafik yoğunluğu ve rotaların yakınlaşma noktaları.
-Erken varmanın bir yarar sağlamayacağı noktalara ETA.
-Bir Geçiş (Passage) seyrinin başarısının uygulama aşamasında seyir ekipmanlarının da verimine bağlı olacağı unutulmamalıdır. Planın uygulamada başarıya ulaşması için güverte ve makine personeli arasında ortak bir kavrama ve ritim uygunluğu bulunmalıdır. Bu nedenle, makine personeli de geçiş programı konusunda bilgilendirilmelidir. Limana giriş zamanı, neta zamanı, pilot alma-verme zamanı vb konularında bilgi verilmelidir .
5. GÖZLEM
Planın ilk oluşumunda belirlenen şekilde uygulandığı geminin daima güvenli sularda seyir yaptığının tespiti ile doğrulanır. Geminin hareketlerinin gözlenmesi ve tespit edilmesi planın başarıyla uygulandığını gösterir. Planın ruhunda olması gereken bir özellik de, geçiş sırasında oluşacak bir olayın köprü üstü personelini asla şaşırtmamasıdır.