Ses Kartı Nedir? Nasıl Çalışır? Ne İşe Yarar?

[mehmetkarahanlı]

Ses kartları bilgisayarların dış dünya ile bağlantılarını sağlayan ve seslerini dışarıya duyurmak için kullandıkları organlarıdır. Bu birimleri sayesinde bilgisayarlar kullanıcılar ile iletişim kurmaktadırlar ve yaptıkları iş daha zevkli hale gelmektedir. Ses kartı bilgisayardaki dijital ve analog ses işlevlerini yerine getiren elektronik bir birimdir. Temel çalışma prensibinden bahsetmek gerekirse; A/D çevirici yonga aracılığıyla analog ses sinyali ses kartı girişinden dijitale çevrilir ve dijital ses sinyalleri de ses kartı çıkışından analog ses sinyallerine çevrilmektedir. Ses sinyallerini sentezlemek, kaydetmek, karıştırmak, değiştirmek ve yürütmek gibi görevleri olan ses kartları bilgisayarlar için son derece önemli parçalardır. Ses kartlarına ses oluşturmak için üç ana teknik bulunmaktadır.
Bunlar FM (frekans ayarlanması), wavetable (örnek ses kullanımı) ve fiziksel modelleme teknikleridir. Günümüzde multimedya uygulamalarının çoğalması, bilgisayar oyunlarındaki seslerin ve müziklerin kaliteli bir düzeye çıkarılması için ses kartları bilgisayarların vazgeçilmez parçası durumuna gelmiştir.
İçerik ​

Ses Kartı Nedir?

Bilgisayarlarda dijital ve analog ses faaliyetlerini yerine getirmekle görevli birim ses kartıdır. Ana kartın üzerinde bulunan ISA veya PCI veri yollarına takılmak suretiyle bilgisayarların ses kaydetmesine ve çalmasına imkân tanırlar. Ayrıca harici USB bağlantı noktalarına, pcmcia yuvalarına ve profesyonel amaçlı kullanım için güvenlik duvarı girişine de bağlanan çeşitleri bulunmaktadır. Eski tip ses kartları İSA yuvalarına takılmaktaydılar. Bütün bunların yanında onboard anakartların üzerinde tümleşik olarak bulunan ses yongaları da mevcuttur. Bu tür çözümlerin maliyeti daha uygun olmaktadır.
Ses kartları, dış görünüm olarak elektronik bir devre ile birlikte dış dünya ile irtibatın sağlanabileceği jak yuvalarından oluşmaktadır.
Ses kartları, teknoloji dünyasında 1989 – 1990 yıllarında özellikle bilgisayar alanında gündeme gelmeye başlamıştır. Sistem içerisindeki hoparlörün yerine, Adlib ve Soundblaster kartlar ses görevini üstlenmişlerdir. Sonraları piyasaya çıkan Roland LAPC-I ile birlikte, işyerlerinde kullanılan bilgisayarların dışında oyun amaçlı olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde en önemli ses kartı ve ses yongası üreticisi olarak M-Audio, Philips, Realtek ve Nvidia markaları öne çıkmaktadır. Profesyonel ses kartı üreticisi olarak da MOTU, RME ve Digidesing markaları dikkat çekmektedir.
Günümüzün standart ses kartı Creative Lab’ın Sound Blaster’larıdır. Öyle ki birçok kişi bu markayı genel bir terim olarak kullanmaktadır. Eski teknoloji ile üretilmiş olan birçok ses kartı, geniş yazılım desteğinden dolayı Sound Blaster uyumlu olarak üretilmişlerdir.
İlk çıkan ses kartları ISA yuvaları için üretilmekteyken günümüzde PCI yuvalarının üstün özellikleri ve işlemciye daha az ihtiyaç gösterdiğinden dolayı PCI yuvaları için üretilmektedirler.​

Ses Kartı Nasıl Çalışır?

Ses kartlarında sesi oluşturmak için kullanılan üç ana bölme bulunmaktadır. Bunlar;​

• WoveTable (dalga tablosu)
• FM (frekans modülasyonu)
• Örnekleme (Fiziksel Modelleme)

Bazı bilgisayarların arka çıkışları sınırlı olabilmektedir ve cihazları takmak için arkasına ulaşmak zor olduğundan ses katlarının bazılarına ön paneller ilave edilmektedir. Bunların dışında fazladan giriş sunmak isteyen ses kartı üreticileri, ses kartının yanında özel girişler ve bu girişlere takılmak suretiyle daha fazla ses giriş çıkışına sahip kablolar vermektedirler.
Ses kartlarındaki bağlantılar renkler şeklinde kodlanmışlardır. Bu bağlantılar her jak pozisyonu ile bağlantılı olan, oklar, çemberler ve ses dalgalarına benzer sembollere sahiptirler.
Bilgisayara bağlı çevre birimlerinden gelen analog ses sinyalleri ses kartına aktarılarak, ses kartı üzerinde bulunan ADC (analog dijital çevirici) vasıtasıyla dijital ses sinyallerine dönüştürülür. Dijital hale dönmüş olan ses sinyalleri DSP’ye aktarılır. Burada veriler işlenir ve işlenen veriler anakartta veri yoluna iletilir. Son olarak da bu dijital veriler mikroişlemci tarafından işlenerek depolama için depolama birimine aktarılır. Daha sonra bu ses verilerini bilgisayarda dinlemek için depolama aygıtındaki dijital veriler mikroişlemciye aktarılan ve çözülmesi için ses kartında bulunan DSP’ye iletilir. Ardından da çözülmüş olan bu veri, ses kartının dijital analog çeviricisi (DAC) aracılığı ile analog ses sinyallerine dönüştürülerek ses kartının çıkışına aktarılır ve bilgisayara bağlı çevre birimleri sayesinde bizim duyabileceğimiz ses haline gelir.​

Ses Kartı Ne İşe Yarar?

Ses kartlarının genel olarak 4 ana görevi vardır;​

• Dışarıdan duyulabilecek sesler oluşturma fonksiyonu,
• MIDI ara yüzü,
• Analog verileri dijital verilere çevirme (örneğin; mikrofon vasıtasıyla ses kaydı yapma)
• Dijital verileri analog verilere çevirme (örneğin; işlenen verilerin hoparlörden ses halinde çıktısı gibi)

 

[mehmetkarahanlı]

Creative Sound Blaster Recon3D

Dört çekirdekli yeni ses işlemcisi ile daha fazla detaya hazırlıklı olun.​

Ses kartı dendiğinde akla gelen ilk marka olan Creative, yeni nesil Core 3D ses işlemcisini içeren ürünlerini piyasaya sürmeye başladı. PCI Express x1 arabirimini destekleyen ve bilgisayar ortamında kullanılmaya uygun olan Sound Blaster Recon3D, daha çok anakartının dâhili ses kartından memnun olmayan ve duyduğu seslerdeki ayrıntıları keşfetmek kullanıcılar açısından dikkat çekici bir ürün. Yeni geliştirilen ve ARM mimarisiyle tasarlanan işlemcide birbirinden bağımsız dört farklı işlem arabirimi bulunuyor. Entegre DAC sistemi 5.1 yapısına uygun şekilde, yani altı kanal olarak 24 bit ve 102 dB gürültü üretimini sağlıyor. Öte yandan, Creative Sound Blaster Recon3D’ye bağlanacak kulaklıklardan daha yüksek ses çıkışı elde edebilmek adına bir güçlendirici de işlemci içine dâhil edilmiş durumda. Diğer birçok modelde olduğu gibi Dolby Digital ve THX TrueStudio Pro da desteklenen özellikler arasında.
Creative’in şu ana dek oyuncular için geliştirmiş olduğu en güçlü ses kartlarından biri olan Sound Blaster Recon3D, firmanın geliştirdiği “Scout Mode” özelliği sayesinde oyunculara ek avantaj sağlamayı hedefliyor. Bu özellik aktif hâle getirildiğinde özellikle FPS oyunlarında düşmanınızın ayak sesini duymanız veya efektleri gerçeğe daha uygun şekilde hissetmeniz kolaylaşıyor. Kartın arka bölgesinde sunulan kulaklık çıkışının ayrıca güçlendirilmiş olması, oyun oynamayı veya film izlemeyi seven birçok kullanıcının hoşuna gidecek özellikler arasında.​

 

[mehmetkarahanlı]

Tarihçesi
Ses kartları bilgisayar alanında 1989/90’lı yıllarda popülerliğe kavuşmuştur, AdLib ve Soundblaster kartları, konuşmacı adı verilen, sistem içindeki hoparlörün yerine ses işlevlerini üstlenen kartlardır. Daha sonra piyasaya sürülen Roland LAPC-I ile birlikte, bilgisayar büroların dışında oyun amaçlı da kullanılmaya başlanmıştır.
SES KARTI NEDİR
Bilgisayarlar bilindiği gibi sayısal (digital) aletlerdir. Fakat tabiatdaki ses ise anologdur. Bilgisayara taktığımız ses kartı sayasal olarak tutulan ses bilgilerini anolog ses sinyallerine, ve aynı zamanda da anolog ses sinyallerini ses bilgilerine, ve aynı zamanda da analog ses sinyallerini sayısal bilgiye çevirebilmektedir.hoparlörden alınan ses, dijital sinyalin analog hale dönüştürülmüş şeklidir. Mikrofondan bilgisayara kaydedilen sesler de analog sinyallerin bilgisayara dijital olarak aktarılmasıdır. Buradaki dijital sinyaller 0 ve 1 kodlarından oluşmaktadır. Anolog işaretler ise genliği sürekli değişen sinyallerdir. Dâhilî olarak PCI- veya PCI-Express kart yuvalarına takılan kart türleri olduğu gibi, haricî olarak USB bağlantı noktasına bağlanan, pcmciayuvalarına takılan ve profosyonel alanlarda kullanılmak üzere Güvenlik duvarı girişinede bağlanabilen versiyonları mevcuttur. Eski ses kartları ISA yuvalarına takılabilirler. Ayrıca anakart üzerinde bütünleşik sunulan ses yongaları da mevcuttur.İşte bu aradaki çevirme işlemlerini yapan karta ses kartı adını veriyoruz.
Ses kartlarının dört temel fonksiyonu : ses oluşturma(synthesizing) islevi, MIDI arayüzü, analog dan sayısala çeviri(mikrofon aracılığıyla ses kayıdı vb.), sayısaldan analog’a çeviri (hoparlorden ses çıktısı vb.) şeklindeki işlemlerdir. Ses kartlarında ses oluşturmak için üç ana teknik kullanılır : FM (frekans ayarlaması), wavetable (örnek ses kullanımı),ve fiziksel modelleme.
NOTCMCIA Nedir ?
PCMCIA kart özellikle laptop ve notebook bilgisayarlar için geliştirilen adaptörleri kredi kartı boyutunda olan bir bus yapısıdır. 16 bit olarak çalışır ve tek bir IRQ kullanır. 3 tipi vardır. Tipler kalınlıklarına göre: Type1 3.5 mm, Type2 5mm, Type3 10.5 mm’dir. PCMCIA’ın bir yeni sürümü denilebilecek PC CARD diye adlandırılır ve 33 MHZ’de 32 bit çalışır. PCMCIA 5 volt kulanırken PC CARD 3.3 volt kullanmaktadır.
Type1 modem ve ethernet kartı olarak kullanılır.
Type2 RAM olarak kullanılır.
Type3 HDD olarak kullanılır.
Bilgisayar açıkken kartlar takılıp çıkarılabilir, hemen aktif hale gelirler.
NOT: Dijital Veri Nedir- Dijital Sinyal Nedir ?
Sayısal veri, dijital veri veya dijital sinyal, sayısallaştırılmış sinyal. Bir analog sinyalden belirli örnekler alınır ve analog sinyalin tam karşılığı olmayan dijital sinyal oluşturulur. Girişteki verinin saklanma veya aktarılma şeklinin değiştirilmesiyle elde edilir.
Sayısal veri, rakamların arka arkaya dizilmesi ile elde edildiği için üzerinde biçim değişikliği işlemi yapılabilir. Bu biçim değiştirme, birçok alanda karşımıza çıkabilir:
Sayısal ses alanında, WAV biçimindeki ses MP3 biçimine çevrilebilir
Sayısal resim alanında, PNG biçimindeki bir resim JPEG biçimine çevrilebilir
Herhangi bir veri, RSA kullanılarak şifrelenebilir
Günümüzün fabrika standartı ses kartı Creative Lab’ın Sound Blaster ‘larıdır. Hatta çogu insan bu markayı genelbir terim olarak kullanır. Geçmişte yapılmış çoğu ses kartı, yazılım desteğinin geniş olmasından dolayı, Sound Blaster uyumlu olarak üretilmiştir. Geçmişte ses kartları ISA yuvaları icin uretilirken, artık PCI yuvalarının gelişmiş özellikleri ve daha az islemci ihtiyaçları göz önünde bulundurularak PCI yuvalarına göre üretilmektedir. Hatta günümüzde kimi anakart üreticileri ses kartlarını anakartların kendi üstlerinde (on-board) olarak üretmektedirler.
Ses Kartı Görevleri ve İşlevi
Ses kartı, bilgisayardaanalog ve dijitalses işlevlerini yerine getiren elektronik birimidir.
Ses kartının görevleri
-Ses sinyallerini kaydetmek
-Ses sinyallerini sentezlemek
-Ses sinyallerini karıştırmak ve degiştirmek
-Ses sinyallerini yürütmek (çalmak)
Donanım tabanı
Temelde bir ses kartının görevi A/D cevirici yonga vasıtası ile analog ses sinyali ses kartı girişinden dijitale çevrilir ve dijital ses sinyalleri de ses kartı çıkışında analog ses sinyallerine çevrilir.
BİR SES KARTININ TEMEL ÖZELLİKLERİ
Uyumluluk
Eskiden Sound blaster en yaygın kullanılan ve hemen hemen tüm yazılımlarda uyum sağlayabilen bir ses kartı formuydu. Çümkü Sound blaster uyumlu ses kartları ses özelliği taşıyan tüm yazılımlarla uyumlu çalışırdı.
Sound blaster uyumluluğu dışında ses karlarının ses dosyalarını çalışmayı ve diğe bazı işlevleri yerine getirmek için günümüzde Direct Sound 3D, Sorround Sound, Dolby Dijital gibi sesleri çıkabilmesi baz alınıyor. Ayrıca bir ses kartının yukarıda açıklamaya çalıştığımız ses API’lerinden DS3D, A3d, EAX ve Sensaura gibi API’lerden kaçı ile uyumlu olduğu da diğer önemli bir yazılımlarla uyumlu çalışırdı.
Sound blaster uyumluluğu dışında ses kartlarının ses dosyalarını çalmayı ve diğer bazı işlevleri yerine getirmek için günümüzde direct sound 3D sorround sound, dolby digital sesleri çıkartabilmesi baz alınıyor. Ayrıca bir ses kartının yukarıda açıklamaya çalıştığımız ses API lerinden kaçı ile uyumlu olduğuda diğer önemli bir etken

SES ÖRNEKLEMESİ
Ses kartları ses örneklemesi KHZ birimiyle ölçülür. ses kartlarında standart üç değişik örnekleme bulunur.
11.25 KHZ (Telefon Kalitesi)
22.50 KHZ (Radyo kalitesi)
41.10 KHZ (cd kalitesi )
KULLANILAN SES SAYISI
Ses kartları bir birinden farklı pek çok enstürüman sesi çıkartabilir.
-FM sentezi: Ses kartları enstürüman sesleri taklit ederek oluşur.
-Wavetable: Enstürüman sesleri dalga tablolarıyla ses kartı üzerine kayıtlıdır.
-DSP (Digital Signal Processor): ses kayıtlarında ses’teki gürültü ile parzitleri filtrelem ve sıkıştırma gerçekleştirir.
-MIDI (musıcal ınstrument digital interface):

Her ses kartında bulunan standart bir öğe olarak, enstürümanların kendi aralarında anlaşabilmelerini sağlayan bir standarttır.

Veri sıkıştırma özelliği:
Sesin kalitesi ne kadar yükselirse yapılan bir kaybın sabit diskte kaplayacağı alan o denli fazla olacaktır. örneğin 44.1 KHZ de bir dakikalık kayıt işlemi sabit diskinizde yaklaşık 11Mbyte yer tutar. Bu nedenle ses kartlarına verinin sıkışmasını sağlanır.Veri2:1,4:1 gibi oranlarda sıkıştırılır

VERİ YOLU:
ISA nın yerıne PCI en öneml, sebeblerinden biri olarak PCI ses kartlarının Wavetable için sistem belleğini kullanması oldugu kadar çok daha önemli bir neden de bant genişliğidir.ISA veri yolu teorik olarak max. 8 MBps’a yükseliyor. (saniyede 8 MB ) veri aktarabilirken PCI’da 132MBps’a yükseliyor. Doğal olarak ISA nın sadece 16 kanal kapasiteside ortadan kalkmıs oluyor.Bugunun 32 hatta 64 kanal kullanılabilen uygulamalar göz önüne alındığında PCI veri yolunu kullanan ses kartlarının farklılığı da ortaya çıkmış oluyor.

Giriş ve çıkışlar
Giriş ve çıkışlar farklı kullanımlar içindir.
Analog
Analog giriş ve çıkışlar stereo konnektör veya Cinch biçiminde bulunurlar. Modern kartlar ayrıca ATX-anakartlara uygun dahili ön panel konnektörlerine de sahiptirler. İlaveten uluslararası standartlara göre renklendirilirler.
Dijital
Ses kartları ayrica optik giriş çıkıslara sahip olabilirler, bu çıkışlar S/PDIF formatında veya AES/EBU formatında XLR jack ile kullanılırlar.
Ses Terimleri Nelerdir?
Elbette ses kartı hakkında da değişik terimleri olacaktır. Bunlar ses kartları için çok önemlidir. İşte bunlardan en yaygın olanları:

MIDI:
Musicial Instrument Digital Interface Türkçe karşılığı Müzik Endüstrisi Dijital Arabirimi olan MIDI adından anlaşılacağı gibi müzik endüstrisinde kullanılan bir standarttır. Bilgisayarlar dolayısıyla ses kartları ile müzik aletleri arasında kurulan bağlantılarda kullanılan ortak kuralları içerir. Böylece ses kartı ve müzik aletibu ortak kurallar yardımıyla uyumlu ve sorunsuz çalışır. Her ses kartı MIDI standardını desteklemektedir.
Wave Table:
Ses kartları dijital verileri ses dalgasına dönüştürme sırasında wave table yani dalga tablosunu kullanırlar. Dalga tablosu enstrumental verilerin dijital kodlarını içinde barındırmaktadır. Böylece gelen dijital ses sinyalinin hangi enstumanın hangi sesine ait olduğu bulunur ve hoparlöre o ses iletilir.
MP3:
Günümüzde inanılmaz derece ilgi çeken ses sıkıştırma formatı olan MP3 diğer dosya sıkıştırma formatları gibi özel bir yazılım yardımıyla işlenebilmektedir. Bunlar arasında en yaygın olanı Winamp yazılımıdır. MP3’ler çalınırken sıkıştırılmış veriler açılır çalınır ve çalınan bölümler daha sonra yeniden kapatılır. Günümüzde en çok kullanılan ses formatlarından birisidir. Bunda internet üzerinden bedava (aynı zamanda yasadışı) dağıtılmasının büyük rolü vardır.
Dolby Digital:
Yüksek kalitedeki ses uygulamalarında (özellikle DVD uygulamalarında) kullanılmaktadır. Beş altı veya daha fazla kanal ses desteği vermektedir. Bunlardan ilk üçü sağ sol ve merkez hoparlörler ikisi arka sağ ve sol hoparlörler diğeri ise subwoofer vs. içindir. Surround ses sitemi olarak da adlandırılır.
MIDI ve Kumanda Kolu
Bazı ses kartları ayrıca kumanda kolu girişi veya MIDI için kullanılabilen girişe de sahiptirler. Önceden neredeyse tüm ses kartları bir kumanda kolu girişine sahipken, yeni model ses kartlarında bu durum giderek azalmaktadır, zira modern kumanda koları USB girişlerini kullanmaktadırlar.
Kalite Farkları
Ses kartlarını kalite olarak birbirinden ayıran temel özellikler bit çözünürlüğü (örneğin 16 bit veya 24 bit), maksimum örnekleme kalitesi (örneğin 22, 44, 96 veya 192 kHz), gürültü filtresi, sıklık aralığı ve maksimum kanal sayısıdır.
İlaveten pek çok ses kartının desteklediği EAX, DTS-ES, oder ASIO gibi çıkış kodlamaları da ses kartının kalitesini belirleyen bir faktördür. Normal ses kartları bütünleşiklerden farklı olarak hızlandırıcı yongalara sahiptir, bu sayede işlemcinin performansını düşürmezler. Bazı ucuz ses kartları bu hizlandırıcı yongalara sahip değildir.

• NOT: EAX nedir ?

EAX (environmental audio extensions), creative firmasının çıkardığı sonradan ses kartlarında ayrıca onboard ses kartlarındada kullanılan bir arabirim, şu an en son bildiğim eax advanced hd 5.0 var. Oyunlarda gerçekçiliği arttırıyor, mesela karakterimiz ormanlık alandan bir mağaraya girdiğinde gerçekte nasıl yankı duyarsak oyunlardada aynı yankı duyuyoruz, eax 1 den sonra giderek geliştirildi bu sayede çok kanal seslerle birlikte çevresel sesleri çok gerçekçi bir şekilde duyabiliyoruz, onboard ses kartı kullanıyorsak eax ı açtığımızda işlemciye biraz yük bindiriyor ama Sound blaster X-FI ya da AUDIGY 4 gibi ses kartlarında çok kaliteli sesler işlemciye yük bindirmeden duymak mümkün.

• NOT: DTS-ES nedir ?

DTS ES Genişletilmiş Surround Bir orta arka kanal ekleyerek 6,1′e kadar yüksek kaliteli Çok kanallı ses üretir.
İlave Özellikler
Bilgisayarın arka çıkışının sınırlı olması, ve takılacak cihazlar için bilgisayarın arkasına ulaşmanın zor olması sebepleriyle bazı ses kartlarına ön paneller ilave edilebilir. Bazen de ilave slot kapağı biçiminde giriş çıkış panelleri kullanılır, bu kapaklar ses kartına özel bir kablo ile bağlanırlar. Yine daha fazla giriş sunmak için, bazı ses kartı üreticileri özel girişler, ve bu girişe takılan, daha çok ses giriş-çıkışına sahip kablolar verirler.
Bütünleşik Ses Kartları
Ses kartları anakarta bütünleşik olarak üretilen ses kartlarıdır. Bu tür çözümler daha uygun maliyetli olurlar.
En önemli ses kartı ve ses yongası üreticileri
-Audiotrak
-Creative Labs
-Club 3D
-C-Media
-E-MU Systems
-Guillemot
-M-Audio
-Philips
-Realtek
-VIA Technologies
-Yamaha
-TerraTec
-Edirol
-Nvidia

En önemli profesyonel Ses kartı üreticileri

– Digidesign
– MOTU (Mark Of The Unicorn)
– RME

SES KARTININ ÇALIŞMA PRENSİBİ:

Ses kartının çalışma şekli sesleri yapay olarak lde etme işlemi olduğunu söyleyebiliriz. Bunun için eski ve yeni teknikleri aşağıda başlıklar halinde açıklayacağız.

FM Sentezi (freguency modulation syntesiser)
Sesin tanımını frekans ile sinyalin genliğidir şeklinde açıklayabilriz. Frekans sesin ton yüksekliğini ölçmekte kullanılır ve birimi Herz’dir. Frekansın tek düzeliği yüksek herz değerlerinde ıslık sesine benzer ve çok rıhatsız edici ololabilir. Eski ses kartlarında, sayısal ses verilerini işlemeye bir FM syntesiser vardır. 1970’lerin teknolojisi olan FM (freguency modulation ) sonları yamaha tarafından geliştirilmiş ve ortaya FM OPL3 synthesiser yongası çıkmıştı, çok uzun yıllar özellikle oyun dünyasının bir numaralı ses elemanı olan OPL3 o dönemde ekustik ve elektronik enstrüman seslerinin maksimum alınabilmesi için en yaygın yol şekline gelmişti.
Frekansın tek düzelikten kurtulup değişken bir yalpazede ritimlenmesi ile kulağa hoş gelen sesler oluşturabiliriz. Bilgisayarımızdaki ses efektleri basitce bu şekilde oluşmaktadır. Yani ana frekans değiştikce ses renk kazanmaktadır.
WAVE TABLE SES KARTI:
Eski ses kartlarında,1970’lerin teknolojisi olan FM (freguency modulatıon) adında sayısal ses verilerini işlemeye yarayan bir FM syntesiser kullanılrken, yamaha firması tarafından geliştirilerek ortaya FM OPL3 synthesiser yongası çıkarılmıştı.uzun yıllar özellikle oyun dünyasının bir numaralı seselemanı olan OPL3 zaman içerisinde özellikle oyunların gelişmesiyle yerini wavetable synthesis’e bıraktı.wavetable, FM!in tersine ses yaratmak için modulatörler kullanmıyor bunun yerine enstürümanların gerçek seslerin kaydedilmiş örneklerini kullanıyor. ISA veri yolunu kullanan ses kartları bu örnekleri (samples) kendi ROM’larında saklarken (örneğin2MB),PCI yuvasını kullananlar sistem RAM’inin belli kısmını bu saklama işlemi için kullanılıyorlar. Bu örneklemelerin boyutları nedenli büyük olursa elde edilecek sesde o denli kaliteli olacaktır. ISA arabirimini kullanan ses kartlarının en önemli dezavantajı bu bellek sorunu. Bu sebebten hemen her 16 bit (ISA) kart üzerinde daha çok saklanabilmesini sağlayan wavetable daughterboard (ek wavetable kartı) bağlantısı bulunmasıyla bu problem aşılmış ancak buda kullanıcıya ek maliyet getirmiştir.
MIDI (MSİCAL INSTRUMENT DİGİTAL NTERFACE ):
Her ses kartının vazgecilmez bır öğesi, ensturumanların kendi aralarında anlasabilmelerini bir standarttır. Bugun hemen her ses kartının joystick bağlantısından MIDI aygıtları bağlanabilmakte. MIDI ilk icat olduğunda müzisyenler ellerinde hangi MIDI ensturuman varsa onunla bir takım aranjmanlar yapıyordu, ancak iş başka synthesiser’(ses sentezleyici) de dinlemeye gelince aynı sesler alınmıyordu. Çünkü her synth yapımcısı enstürümanlara gelişi güzel program numarası veriyordu, böylece orjinali piyono olarak kaydedilen bir ses, bir başka synth’de söz gelimi klarnet olarak duyuluyordu. İşin uzmanları bunuda bir standarta bağlayıp bir ensturuman haritası çıkardılar ve isminide general MIDI olarak belirlediler. Ses kartının kalitesindeki önemli etkenlerden biri de işte bu genaral MIDI enstürümanlarını orjinaline denli yakın çalabildiği.
DSP (Dgital Signal procosser):
Digital signal processor ses kayıtlarında ses’teki gürültü ve parazitler filitreleme ve sıkıştırma işlemlerinin yükünü bilgisayar üzerinden alır. Yani ses kartının ses üreticisi aslında DSP yani sayısal sinyal işlemcisidir.

3 BOYUTLU SES ve 3D SES TEKNOLOJİLERİ:
Gerçek dünyada kulaklarımız her yönden (yukarıdan,arkadan,sağdan,soldan ) gelen sesleri algılıyor ve ve bunların konumlarını belirleyebiliyor. Ses kartı ve hoparlör teknolojisindeki gelişmeler de, bize filmlerde ve oyunlerda bu üç boyutlu ses algılamasını gerçeğe çok yakın bir şekilde yaşatmayı amaçlıyor. Dalayısı ile bilgisayarda da 2 yada daha çok adaet hoparlör ile yada kulaklık ile aynı etkiyi almak yani sesi 3 boyutlu duyabilmek mümkün olabilir. Bunların tümüne “3D audio”, yani üç boyutlu ses deniyor bazende “surround sound” dendiği görülüyor. 3D sesidinleyicinin etrafında konumlandıran ses sistemleri için kullanabiliriz. Gerçek bir 3D ses sisteminde yukarıdan,aşağıdan ileriden gelen sesleri bu mesafe ayrımı ile hissedilir. Bu 3 boyutlu sesi ortaya koyabilmenin 3 farklı yöntemi vardır.
Geliştirilmiş Stereo (Stereo expansion)
Çift hoparlörlü klasik sterreo ses teknolojisi 1950’lerde geliştirildi ve o zamandan beri, dinleyicinin algıladığı akustik ses alanı olarak adlandırabileceğimiz “ses etki alanı” sınırlı kaldı. Stereo’nun bir değer problemi, dinleyicinin en iyi akustik etkiyle sesleri dinleyebilmesi için “swet spot” adı verilen belirli bir konumda durma zorunluluydu . ses etki alanını ve “sweet spot” u genişletmek için pek çok teknik kullanıldı.
Sanal Çevreleme (Virtual surround):
Buna benzeyen diğer bir teknik de virtual surround, yani sanal çevrelem . bu teknikte 3D sonradan eklenir.
PC’ lerde kullanılan üç temel dolby surround en eskisi ve dört kanal sesi içeriyor. Dolby digital ve DTS ise altı kanal ses kullanabiliyor. Dolby Surround ses kayıtları yapılırken dört kanallı sesb bilgisi iki kanallı stereo sinyaline indirgenerekşifrelenir. Merkez kanal bilgileri sol sağ kanallar eşit ölçüde dağıtılır; surruond sound ise birbirine göre 180 derecelik bir faz farkıyla iki parçaya bölünür; parçalardan biri stereo sinyalinin sol kanalına, diğeri sağ kanalına eklenir.
Gerçek Surround (Dolby Digital):
3D ses alabilmenin üçüncü ve ses kartları açısından önemlisi Positional 3D Audio olarak ortaya konulabilir. Burada birden fazla ses 3 boyutlu ortamda birbirinden farklı yerlerde konumlandırılmaya çalışılır, böylece 3D etkisi oluşur. Örneğin bir filmde görünürde olmasına karşın önce arkadan yaklaştığını duyabilmek, sesin giderek yaklaşması ve derken üzerimizden geçip giderken sesin kaynağı konumlandırabilmek şeklinde olur. Örneğin sinamalarda gördüğünüz Dolby Digital ses sisitemleride aslında birer positional 3D audio’dur, sadece hoparlör sayısı çok daha fazla olduğundan dolayı çok fazla sayıdaki ayrı ses, ayrı ayrı konumlandırılabilir.
3 BOYUTLU SES API’Leri :
Burada apı tanımını şöyle açıklayabiliriz; 3D ses API’ si aslında sadece 3D sesi bize iletmek isteyen programcının kullandığı ve sesin 3 boyutlu uzayda hangi konumdan ve hangi şiddetle geleceğini ses kartına söylemesine yarayan komutlar topluluğudur. Dolayısıyla bir ses kartının bırden fazla API için yazılmış olabileceğini unutmamalıdır.
Directsound3D:
Microsoft’un geliştirdiğidirect sound 3D aslında DirectX ‘in bir parçasıdır. Bu nedenle direectx desteklı her yenı pcı ses kartı tarafından rıhatlıkla kullanılıyor,bu yaygınlık sayesındse en sık karsımıza çıkan 3d ses API si oyun programcılarının da kolayına geldiği için çoğu yeni oyunda kullanabiliyor.
A3D:
Modern ses kartlarında en sık rastlanan 3D API sı olan AD ana işlemciye fazla yüklenmemesi ile dikkat çekiyor. donanımdan 3D ses hızlandırılması olayının atası sayılabilecek A3D, aslında direct sound3D komutlarını kendi algoritmaları ile kullanıyor.
günümüzde A3D yi kullanan kartların çeşitlerini şöyle belirleyebiliriz:bunlardan birincisi emilatörler,oyundan gelen A3D alarak sahte bir A3D dll dosyası ile directsound3D altında işliyorlar, yani bir anlamda oyunu kandırıyorlar. creative’in sound blaster live ses kartı bunun güzel bir örneği.
EAX:
EAX’ın açılımı ( Envevironmental Audi Extensions) creative tarafından geliştirilen EAX’da aslında A3S gibi DS3D komutlarını kendi algoritmaları ile kullanıyorlar.
burada en onemli kavram olan reverb kavranmını bılmek gerekir. Tbiatta duyduğumuz sesler iki bileşenden meydana geliyor; orjinal kaynaktan çıkan ses ve bu sesin kulağımıza ulaşıncaya dek çevreden aldığı etkiler. Örneğin duvarlar, etraftaki insanlar yada diğer objeler seste bir bozulmaya yol açar.
Q3D:
Qsound firmasının bir ürünü olan Q3D henüz pek yaygın olarak kullanılmıyor. bu tekniğin amacı diğerlerinde olduğu gibi sadece 2 hoparlör aracılğı ile3D ses ortamı yaratmak.
Sensaura: yamaha firmasının kullandığı bu teknolojıyı temelde diğer API ler ile büyük farklılıklar taşımıyor. bir metreden yakın mesafelerde de iyi sonuçlar vermek için tasarlanan macroFX ile, yakınlaşan objelerin dinleyiciye yaklaştıkca farklı seslerde verebilmesini sağlayan ZoomFX özellikleri sensaura’nın öne çıkan yeni teknolojileri.
HRTF:
HRTF (Head Related Transfer Fonctions_ kafayla ilgili transfer işlemleri), aslında bir 3D ses teknolojisi değil bir dizi ses filtresi. central research lab(CRL) tarafından geliştirilmiş çoklu hoparlöre de uygulanıyor ama asıl etki alanı stereo hoparlör ve kulaklıklar. Yine iki hoparlöre göre düşünülmüş bir sistem olduğundan HRTF, diğer 3D ses API leri etkili değil ancak bunlarla birliktede kullanılabiliyor.

SES KARTI SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Bir ses kartı alınması düşünüldüğünde ilk dikkat edilmesi gereken özellik ses kartının PnP yani tak çalıştır özelliğinin (günümüzde ses kartları çoğunlukla böyle) bulunması ve WINDOWS 98/ME/2000 ortamında problemsiz çalışması için gerekli sürücülere sahip olmalıdır. En azından bu sürücülere destek verecek bir web sitesi olmalı ve sürücüleri belli aralıklarla yenilenmeli.
Amatör yada yarı profesyonel bir amaçla alınması gereken sess kartı en azından 44.1 KHz çalışma ve örnekleme kapasitesine sahip olmalı. Daha iyi bir ses eldesi için ise optik çıkışlı veya digital çıkışlı ses kartları tercih edilmeli.
Eğer ses kartı alınmasındaki amaç MIDI müzikleri yapmak ise alınacak ses kartının wavetable synthesizer (dalga boyu sentezleyici) özelliği taşıması ve MIDI klavye ve enstrüman bağlanabilecek MIDI arabirimlerine sahip olması gerekir. MIDI seçiminde dikkat edilecek bir diğer özellik ise ses kartının general MIDI özelliği taşımasıdır. Eğer General MIDI özelliği taşıyan ses kartının varsa yapılan MIDI kayıtları bir başka general MIDI uyumlu ses kartında dinlenebilir. Bunun nedeni general MIDI nın her enstrüman standart bir numara verilmesidir.
Ses kartlerında optik çıkış artık aranan bir özellik oldu. Özellikle kayıt da yapabilen MD çalıcılarda optik giriş bulunduğu için, kullanıcıların müzik CD’lerinden, MP’lerinden, her tür müzik kaynağından MD’lere kayıt yapabilmeleri için optik çıkışlı bir ses kartı gerekiyor.
Dijital arabirim, temel olarak RCA ve optik olmak üzere iki farklı yapıya desteklene biliyor. (SBLive serisi kartlarda minijack olarak da destekleniyor). Her iki yapı için kullanılan standarda genel olarak S/PDIF deniyor. Eğer DVD sürücü kullanılıyorsa ve ses kartında dijital çıkış varsa DVD izleme programının ses ayarları bölümünde Dolby Surround ya da Dolby Dijital ayarlarını seçerek dijital çıkışı aktif edileçek ve uygun bir dekoder veya hoparlör sistemi kullanılarak (5.1 DTS hoparlör setleri) Dolby Digital ses elde edilebilir.
Dolby Dijital yardımıyla sağ, sol, arka sağ, arka sol ve merkez kanalları ait toplam 5 kanal 16 bit-48 KHz kalitesindeki ses bilgisinin yanında, özellikle ses efektlerinde kullanılan düşük frekanslı seslere ait bilgiler toplanarak AC-3 algoritmasıyla sıkıştırılır. 5.1 olarak tabir edilen bu yapıyla gerçekçi ve etkileyici bir ses ortamı elde edilir.
Dijital arabirim kartları eskiden ayrıca satılırken artık uygun fiyatlı ses kartlarının üzerinde bile optik giriş / çıkışlara rastlamak mümkün hale geldi.