Bilgisayar Sistemlerinde Bellek Türleri
Bu başlık altında geçmişten günümüze kadar kullanılan ram ve rom bellek çeşitleri tanıtılacak.
RAM Bellek Çeşitleri
Manyetik Çekirdek Bellek
Elektroniğin gelişim süreci sırasında ilk üretilen bellek türüdür. Manyetik bellekler isminden de anlaşılacağı üzere manyetik yapıda kayıt yapmaktaydı. Bu bellekler çok uzun süre kullanılmamıştır.
Dinamik RAM (DRAM)
Eğer RAM bellek kondansatör yapıya sahipse dinamik RAM olarak tanımlanır. Bu model kuşkusuz manyetik bellek modellerine göre çığır açan bir teknoloji ürünüdür. Ama en iyi RAM modeli değildir. Dinamik RAM bellek, kapasitör yapıda oldukları için devamlı olarak belirli bir akımda beslenmesi gerekir. Bu sırada hafıza görevindeki kapasitörler şarj-deşarj olur. Şarj-deşarj durumundan dolayı hızda kayıp olur. DRAM ilk üretildiğinde FPM RAM ismiyle tanıtılmıştır. Ayrıca DRAM ekran kartında ve taşınabilir bilgisayar sistemlerine ait özel adlar ile de anılırlar.
Statik RAM (SRAM)
Statik RAM modeli ise yarı iletken maddelerden oluşur. Yarı iletkenlerin anahtarlama özelliği sayesinde DRAM modelinin aksine RAM üzerine veri geldiğinde çalışır diğer durumlarda bellekler durağandır.(statiktir) SRAM, DRAM türüne göre daha hızlı çalışırlar. Fakat maliyetinin yüksek olmasından dolayı çok özel sistemlerde kullanılır. Bilgisayar anakart içerisinde sadece Cache bellek içerisinde SRAM kullanılır.
FlashRAM (FRAM)
Pek çok kez sızıntı akım hakkında bazı şeyler duyarız. Mesela insanlar, elektronik ürünlerin fişini çekin çünkü onlar çalışmadığında bile akım çekiyor diye söyler.
İşte yukarıdaki duruma sebep olan ürün FRAM dir. Bu bellekler radio,video player, televizyon gibi aletlerin bazı özelliklerini kaybetmesini engellemek için kullanılır. Az bir enerji tüketimi ile verileri saklarlar.
VideoRAM (VRAM)
Video ve ekran kartları için üretilmişlerdir. Gerçek anlamda DRAM den bir farkı yoktur. Fakat bilgisayarların karmaşıklaşması ile birlikte işlemciye verilerin daha hızlı aktarılması için anakart dan ayrı olarak ekran kartına tümleşik RAM üretilmiştir.
RAMDAC (Dijital Anolog Dönüştürücü RAM)
VGA ekran modelleri sadece analog görüntüyü ekranda gösterebilir. Bundan dolayı ekran kartlarında RAMDAC denilen RAM kullanılmaktaydı. Bu modül yardımı ile dijital görüntü verileri analog verilere çevriliyordu. LCD ve LED ekranların çıkması ile bu sorun ortadan kalkmıştır.
ROM Bellek Çeşitleri
BIOS
Rom bellek çeşitlerine verilebilecek en güzel örnektir. BIOS cipi bilgisayar anakartında bilgisayarın açılış bilgilerini saklayan rom bellek türüdür. Bu cip anakart üzerindeki BIOS pili adı verilen saat pili yardımıyla beslenir.
PROM
Özel bir programlayıcı ve program yardımı ile bilgilerin sadece bir kez yazıla bildiği ROM bellek türüdür. Ucuz olduklarından dolayı tasarım örnekleme işlemlerinde en iyi ürüne ulaşılana kadar kullanılırlar.
EPROM
Her zamanki gibi gelişen teknolojinin etkisi ile sadece yazılabilir ROM türü olan PROM’un yetersiz kalmasından dolayı EPROM üretilmiştir. Bu yonga hem yazılabilir hemde silinebilir ROM bellektir. Fakat yeni bir program yüklemek için mevcut programın ultraviyole ışın yardımı ile silinmesi gerekir. Bir çok kez yazılıp silinebilir olmasına karşın silmek ve programlamak için ayrı cihaza ihtiyaç vardır. Bundan dolayı maliyet oldukça artmaktadır.
Üretici firmalar EPROM ile PROM’un aksine kullanıcıya ROM bellek ile çalışma fırsatı sağlamışlardır.
EEPROM
EEPROM, EPROM yongasının eksik kalmış tüm yönlerini kapatan ROM bellek türüdür. Bu bellek yeni bir program yüklemek istendiğinde yüklü programı silmeden üzerine yeni bir program yazma fırsatı verir. Ayrıca içindeki programları silmek için ayrı bir cihaza ihtiyaç kalmamıştır. Bunun sebebi ise EEPROM’un elektriksel yöntemle programlanmasıdır.
FLASH BELLEK
Flash bellekler ROM ailesine verilebilecek en gelişmiş üründür. EEPROM da tek bir bayt büyüklüğünde olan değişiklik hızı Flash Bellekte blok blok yapılır. Bu bloklar ilk başlarda 512 bayt hızında iken şimdi bu hız daha da artmıştır. Flash Bellek, Rom bellek türündedir çünkü Rom bellek, Ram gibi elektrik kesintisinde bilgileri kaybetmez ve hard disk gibi diğer bellek türlerine göre de hızlı bir şekilde yazılıp silinebilir. Ayrıca tak çalıştır olarak da kullanılır.
RAM Bellek Nedir?
Bilgisayar sistemlerindeki bellek türleri olan RAM bellek çeşitlerini yukarıda sıraladım. Yazının bu kısmında RAM belleğin çalışma mantığını ve yapısını anlatacağım.
RAM Bellek Ne İşe Yarar?
Hard Disk, CD-ROM gibi birimlerin verileri sırası ile çalıştırması ve işlemci ile haberleşmesindeki hantallığından dolayı anakart üzerine takılan yeni bellek türü geliştirilmiş ve adına RAM (Read Access Memory – Rasgele Erişebilir Bellek) denilmiştir. RAM yapı olarak diğer bellek türlerine göre verileri sırası ile değil rastgele bir şekilde sıralar. Bu yapısı sayesinde bellekte boşa kullanılmayan bir alan kalmaz.
Ram bellekler anakart üzerindeki Slotlara takıldığından işlemci ile haberleşmesi daha kolay ve hızlıdır. Bunun dışında DRAM yapısı sayesinde Hard Disk gibi manyetik yapıdaki bellek türlerine göre işlemci ile daha hızlı haberleşebilir. Hızlı bilgisayar için en önemli kriterlerden biride RAM bellektir.
RAM’ın Görevi
Bilgisayara bağlı diğer hafıza birimleri (hard disk gibi) üzerindeki okunması gereken bilgileri direk olarak işlemciye göndermek yerine RAM belleğe gönderir. RAM’e gelen bu bilgiler bellekteki boş alanlara yazılır. Yazma işlemi gerçekleştikten sonra işlemciye bilgileri RAM bellek gönderir ve işlendikten sonra RAM belleğe işlenmiş yeni veriler gönderilir. Eğer bilgilerde kalıcı bir değişiklik varsa (mesela bir dosya tamamen silindiyse) ilgili hafıza birimine yeni veriler gönderilir. Eğer herhangi bir değişiklik yoksa program yada bilgisayar kapanana kadar bu bilgileri saklar ve sonra bellekten yok eder.
RAM Özellikleri
Yukarıda RAM belleğin türleri olan SRAM ve DRAM hakkında açıklamalarda bulundum. Bu kısımda ise RAM belleğin yapısı hakkında bilgi vereceğim.
Bilgisayarda Cache bellek dışındaki diğer tüm bellekler DRAM türündedir. Cache belleğin kapasitesi ise çok azdır. Bundan dolayı bilgisayarın asıl RAM bellek türü dinamik yapıda çalışır. Yani bilgiler kapasitörler içinde depolanır. Veri akışı ise transistörler yardımı ile kontrol edilir. Eğer veri akışı varsa 1 yoksa 0 olarak kabul edilir.
RAM belleklerin en önemli özelliklerinden bir tanesi ise DDR (Double Data Rate) teknolojisidir. Yani çift veri hızıdır. Normal RAM bellekler saat pulsenin tek bir anında veri aktarırken DDR belleklerde 2 kez veri aktarıldığından veri aktarım hızı iki katına çıkarılmış olur. Bu teknoloji sürekli gelişmiş ve DDR2 ve DDR3 RAM serileri üretilmiştir. Bir üst seri bir altındaki serinin eksikliklerini tamamlayacak şekilde geliştirilmiştir.
RAM belleğin hızını etkileyen diğer faktörler ise saat hızı ve veri hızı. Gelişen RAM teknolojisi ile DDR3 serisi ile bu hızlar her geçen gün artmaktadır.
RAM Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir
Bilgisayar performansınızın yüksek olmasını istiyorsanız RAM seçerken şunlara dikkat edilmelidir. Ayrıca anakartınız bu özellikleri desteklemeli yoksa RAM çalışmaz.
1. Kullandığınız anakartın hangi tür RAM özelliklerini desteklediğini bilmelisiniz. Mesela DDR, DDR2, DDR3 teknolojilerinden hangisini desteklediğini bilmek zorundasınız.
2. Anakartın desteklediği maksimum ve minimum saat hızı ve veri hızı kaç Mhz olduğunu bilmelisiniz.
3. Anakart en fazla kaç GB RAM miktarını destekliyorsa o miktarda bellek takabilirsiniz.
4. Her elektronik cihazda olduğu gibi RAM belleklerinde bir gecikme süresi vardır. Gecikme süresinin düşük olmasına dikkat etmelisiniz. Gecikme süresi CL ile ifade edilir.
Rom Bellek Nedir?
Rom bellek, Read Only Memory (sadece okunabilir bellek) olarak tanımlanır. Sadece okunabilir bellek demek belleğe gönderilen program sadece bir kez atılır ve kullanıcı tarafından değiştirilemez bellek türüdür. Bu bellek türlerinde bilgisayarın açılışını ve çalışmasını etkileyen kodlar saklanır. ROM bellek, RAM de olduğu gibi bizim seçebileceğimiz bir şey değildir. Anakartla tümleşik halde bulunur ve BIOS adı ile bilinmektedir.
Rom Bellek Özelliği
Rom belleğin asıl amacı bilgisayarın açılması ve çalışması için gerekli kod satırlarını saklayan bellek türüdür. Çok eski nesil bilgisayar sistemlerinde PROM kullanılmasına karşın ilerleyen teknoloji ile daha sonra EPROM kullanılmıştır. Yeni nesil sistemlerde ise EEPROM bellek kullanılmaktadır.